Historia budynku

Galeria Śluza zlokalizowana jest w zabytkowym budynku zachodniego przyczółku dawnej Śluzy Katedralnej.

Obiekt ten był jednym z elementów fortyfikacji Twierdzy Poznań – potężnego pierścienia fortyfikacji powstałego w XIX wieku i okalającego niemal całe miasto.

Jednym z głównych kompleksów fortyfikacyjnych (tzw. dzieł) twierdzy była Cytadela Tumska. Był to ufortyfikowany obszar Ostrowa Tumskiego, który w rozwiniętej formie powstał w latach 1856 – 1862. W skład tego dzieła wchodziła m.in.  tzw. Śluza (Jaz) Katedralna (Dom Schleuse) wzniesiona nad Cybiną w latach 1834 – 39 i przebudowywana po poł. XIX wieku. Kompleks składał się z dwóch ufortyfikowanych przyczółków (wschodniego i zachodniego). Były one połączone murowanym mostem złożonym z 9 sklepionych przęseł.  W ceglanych filarach i przyczółkach  znajdowały się pionowe prowadnice, które umożliwiały opuszczanie do rzeki specjalnych drewnianych zastaw.  Dzięki nim można było spiętrzyć wody Cybiny i stworzyć obszar zalewowego na przedpolu twierdzy, co miało trudnić działania nieprzyjacielowi. Drugą funkcją jaką pełnił obiekt, było zapewnienie wojsku komunikacji przez Cybinę. Budowla nie została nigdy wykorzystana w działaniach militarnych.  Most wraz z przyczółkiem wschodnim rozebrano na pocz. lat 20. XX w. Likwidacja mostu miała zapobiec m.in samoistnym zalewom powodowanym przez dostającą się zimą między przęsła krę.

Zachowany przyczółek zachodni to nakryta nasypem ziemnym dwukondygnacyjna prostokątna budowla z 5 kazamatami na każdym z poziomów (0 i -1). Na poziomie O znajdowała się brama z dwoma wrotami prowadząca na most. W tym jednym w swoim rodzaju relikcie po twierdzy poligonalnej zachowały się nie tylko oryginalne ceglane mury i stropy objęte opieką konserwatorską. Można tu podziwiać m.in. otwory strzelnicze z zachowanymi kratami, specjalne pierścienie służące do przywiązywania lawet armatnich, oryginalny żłób kamienny czy wreszcie drewniane wrota główne z II poł. XIX wieku.

Zabytkowy budynek został wyremontowany i dostosowany do funkcji wystawienniczych w ramach realizacji projektu „Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu – kolebki państwowości chrześcijaństwa w Polsce” dofinansowanego z funduszy Unii Europejskiej (w ramach działania 6.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013). W ramach tych prac budynek został połączony szklaną kładką przerzuconą nad rzeką Cybiną z nowoczesnym budynkiem Bramy Poznania. Od 2014 roku odbywają się tu wystawy czasowe.