Historia budynku

Galeria Śluza zlokalizowana jest w zabytkowym budynku dawnej Śluzy Katedralnej.

Śluzę Katedralną (Dom Schleuse) wzniesiono nad Cybiną w latach 1834-39. Stanowiła element Twierdzy Poznań – potężnego pierścienia XIX-wiecznych fortyfikacji okalających niemal całe miasto. Wyspę Katedralną chroniła wówczas Cytadela Tumska, której elementem był nasz budynek. Leżąca nad Cybiną śluza składała się dawniej z dwóch przyczółków (wschodniego i zachodniego), połączonych murowanym 9-przęsłowym mostem. Zapewniał on pruskiemu wojsku komunikację przez rzekę. Przede wszystkim pełnił jednak funkcję jazu: dzięki systemowi specjalnych zastawek pozwalał spiętrzyć wody Cybiny, tworząc w razie zagrożenia obszar zalewowy na przedpolu twierdzy. Śluza nigdy nie została zastosowana militarnie. Na początku lat 20. XX w. władze miasta zleciły rozbiórkę mostu i przyczółku wschodniego.

Zachowany przyczółek zachodni to prostokątna budowla z cegły, nakryta nasypem ziemnym. Ma dwie kondygnacje: podziemne kazamaty oraz pomieszczenia parterowe. Po tym wyjątkowym zabytku militarnym i hydrotechnicznym zachowały się nie tylko oryginalne ceglane mury i stropy. Można tu podziwiać m.in. otwory strzelnicze z zachowanymi kratami, specjalne pierścienie służące do przywiązywania lawet armatnich, autentyczne drewniane wrota główne oraz żłób koński z drugiej połowy XIX wieku.

W latach powojennych zachowana część śluzy stała się domem dla dwóch poznańskich rodzin. W jej murach działały jednocześnie warsztaty rzemieślnicze (ślusarza, odlewnika, złotnika i innych). Przez kilkadziesiąt lat mieściły się tu również magazyny katedry i Muzeum Archidiecezjalnego. Zaniedbany budynek, wewnątrz pobielony i podzielony wtórnymi ściankami działowymi, domagał się remontu i publicznego udostępnienia. Dzięki zaangażowaniu Miasta Poznania i funduszom unijnym, zabytek przeszedł głęboką rewitalizację. Szklana kładka nad Cybiną łączy go obecnie z nowoczesną bryłą Bramy Poznania. Od 2014 we wnętrzach śluzy organizowane są wystawy czasowe.