pierwsza połowa XIX wieku

W zaborze pruskim pojawia się ruch zawodowy nauczycieli. Początkowo związany jest głównie z walką o zachowanie polskości. To w oczywisty sposób prowadzi do konfliktów z władzą.

1845

Julia Molińska-Woykowska z mężem Antonim wydają w Poznaniu “„Pismo dla Nauczycieli Ludu i Ludu Polskiego”” – pierwsze na ziemiach polskich pismo pedagogiczne.

1848

Za sprawą Ewarysta Estkowskiego powstaje w Poznaniu Towarzystwo Pedagogiczne Polskie. Jest pierwszym stowarzyszeniem, które skupia polskich nauczycieli i nauczycielki. Z powodu represji władz pruskich działa tylko rok, rozbudza jednak wśród polskich pedagogów świadomość ich roli w podtrzymywaniu polskości. Pokazuje też siłę tkwiącą w edukacji.

1849-1853

Wydawany jest miesięcznik pedagogiczny „Szkoła Polska”. Jego powstanie zostało zainicjowane przez Towarzystwo Pedagogiczne Polskie. Zamieszczane są w nim głównie artykuły dotyczące zagadnień wychowawczych i dydaktycznych.

1905

W zaborze rosyjskim wybucha strajk szkolny. W jego efekcie postępowi nauczyciele i nauczycielki powołują Związek Nauczycielstwa Ludowego – pierwszą z wielu podobnych organizacji.

1917

Ukazuje się pierwszy numer „Głosu Nauczycielskiego”. To najstarsze, wydawane do dzisiaj pismo związkowe w Polsce. Na jego łamach omawia się nowoczesne koncepcje pedagogiczne i dyskutuje o problemach oświaty.

1919

W Warszawie odbywa się Sejm Nauczycielski. 44 organizacje nauczycielskie spotykają się, by rozmawiać o przyszłości oświaty w Polsce. Nauczyciele przedstawiają swoje propozycje reform. Zarysowują się różnice pomiędzy konserwatywnym a postępowym sposobem myślenia o szkole.

1921

Trwają prace nad konstytucją marcową. Kształt zapisów dotyczących miejsca religii w szkole jest polem konfliktu pomiędzy częścią środowiska nauczycielskiego a Kościołem katolickim. Finalnie konstytucja stanowi, że nauka religii jest obowiązkowa. Organizacja tych zajęć zostaje powierzona poszczególnym związkom wyznaniowym, ale państwo ma prawo nadzoru nad nimi.

1921

Powstaje wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, które publikuje książki dla nauczycieli oraz podręczniki szkolne. Wydaje również czasopisma „Płomyk”, „Płomyczek” i „Mały Płomyczek”, które wielu dzieciom zastępują podręczniki szkolne.

1926

Wchodzi w życie ustawa o stosunkach służbowych. Był to pierwszy akt prawny regulujący status zawodowy nauczycielek i nauczycieli.

1930

Z połączenia największych związków nauczycielskich powstaje Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), który działa do dziś.

1939

Po przegranej kampanii wrześniowej powstaje Tajna Organizacja Nauczycielska. Szacuje się, że tajnym nauczaniem objęto prawie milion osób, a około dziesięciu tysięcy nauczycielek i nauczycieli straciło z tego powodu życie.

1945

ZNP wznawia działalność. Władze próbują zmniejszyć wpływ nauczycielek i nauczycieli na kształt edukacji, wprowadzają szkolenia ideologiczne. Stopniowo pozbawiają Związek majątku i ograniczają jego działalność wydawniczą.

1961

W Ustawie o rozwoju systemu oświaty i wychowania pojawiają się zapisy o świeckim charakterze szkoły. Nauczanie religii zostaje usunięte ze wszystkich szkół państwowych.

1982

Uchwalona zostaje Karta Nauczyciela. Po różnych aktualizacjach do dziś określa ona status i prawa zawodowe tej grupy. Po 1989 roku dokument stanie się przedmiotem zarówno obrony, jak i krytyki.

1989

Przedstawiciele ZNP biorą udział w obradach Okrągłego Stołu. Powstaje lista postulatów dla przyszłych reform edukacyjnych.

1990

Nauczanie religii wraca do szkół.

1993

Odbywa się strajk nauczycielski. Główny postulat dotyczy wzrostu wydatków na edukację. Nauczycielom nie udaje się go wywalczyć.

1999

Reforma systemu edukacji wprowadza sześcioklasowe szkoły podstawowe, trzyletnie gimnazja i trzyletnie licea (lub czteroletnie technika).

2002

Ma miejsce pierwsza edycja konkursu Nauczyciel Roku – najważniejszego konkursu dla osób uczących w szkole.

2017

Kolejna reforma zmienia system edukacji. Gimnazja zostają zlikwidowane. Następuje powrót do nauczania w systemie ośmioklasowej szkoły podstawowej oraz czteroletniego liceum ogólnokształcącego lub pięcioletniego technikum. Zostają też wprowadzone szkoły branżowe.

2019

8 kwietnia rozpoczyna się największy i najdłuższy strajk nauczycielski w Polsce. Przystępuje do niego niemal 80 procent placówek w kraju. Obok postulatu wzrostu wynagrodzeń (który formalnie musiał być zgłoszony przez związki jako przyczyna strajku) nauczyciele i nauczycielki podkreślają konieczność przeprowadzenia szerokich zmian w systemie oświaty. Strajk ma duże poparcie społeczne. Organizowane są liczne akcje wspierające strajkujących. Mimo to kończy się on porażką. Spotyka się to z falą rozgoryczenia nauczycielek i nauczycieli.