Rzeczywistość pod zaborami

Dla kobiet żyjących w kraju podzielonym zaborami walka o dostęp do szkolnictwa i uprawiania nauki wiązała się nie tylko z dążeniem do emancypacji. Z ich perspektywy była również wyrazem troski o ojczyznę, przejawem patriotyzmu i postawy obywatelskiej.

Takie podejście prowadziło do powstania szczególnego ideału Polki. Była to kobieta gruntownie wykształcona i gotowa do wykonywania pracy zawodowej. Równocześnie świadomie i z poczuciem misji miała wypełniać ona swoje „naturalne” obowiązki rodzinne. Traktowano je jako obowiązki obywatelskie i patriotyczne.

Poczucie powinności wobec ojczyzny sprawiało też, że za najlepszy wybór uważano studiowanie w kraju. Dzięki temu nie było ryzyka zerwania kontaktu z polskim społeczeństwem i kulturą. Wyjazd na zagraniczne studia wiązał się z ograniczeniem aktywności społecznej i patriotycznej.

Szczególnie w zaborze pruskim kobiety, które podejmowały decyzję o rozwoju naukowym, brały pod uwagę kontekst zaborów. Pruska edukacja państwowa miała na celu germanizację Polek i Polaków. Dlatego z pobudek patriotycznych nie decydowano się na karierę nauczycielską w pruskim systemie oświaty. Z tego samego powodu polscy studenci i studentki bojkotowali działającą w Poznaniu pruską uczelnię wyższą – Królewską Akademię Niemiecką. Wierność ideałom powodowała kolejne trudności w drodze do wykształcenia.