Sytuacja w polskich szkołach jest bardzo dynamiczna. Problemy, które doprowadziły do strajku nauczycielskiego z 2019 roku, nie zostały rozwiązane. Ostatnie lata przyniosły kolejne wyzwania, z którymi musi mierzyć się polska szkoła i wszystkie zaangażowane w jej działanie strony.
autor ilustracji: KC Green
Zamknięcie szkół i przejście na nauczanie zdalne było wyzwaniem dla wszystkich stron. Trzeba było zmierzyć się z brakiem odpowiedniej infrastruktury po stronie szkół i niedoborem kompetencji cyfrowych wśród nauczycieli i uczniów. Uwidocznił się problem wykluczenia cyfrowego, który część dzieci w ogóle pozbawił dostępu do oświaty. Ucierpiały relacje między rówieśnikami, a rodzice musieli mierzyć się z koniecznością zapewnienia opieki swoim dzieciom. Pozytywnym aspektem nauki zdalnej okazała się większa wymiana pomysłów i eksperymentów wśród części kadry nauczycielskiej.
Wybuch wojny spowodował napływ do Polski niespotykanej fali uchodźców. Państwo polskie zapewniło im prawo do legalnego pobytu oraz dostęp do świadczeń społecznych, w tym edukacji. Szkoły stanęły przed wieloma wyzwaniami, gdy w ich progach pojawiły się dzieci z Ukrainy. Jak przezwyciężyć barierę językową? Jak zapewnić poczucie bezpieczeństwa w nowym miejscu? I wreszcie, jak stworzyć najlepsze warunki do nauki zarówno dzieciom ukraińskim, jak i polskim? Pierwsze miesiące pokazały wielkie zaangażowanie i otwartość nauczycieli, nauczycielek, uczniów i uczennic. Wszyscy starali się sprostać wyzwaniom. Stało się również jasne, że niezbędne są systemowe rozwiązania, które odpowiedzą na potrzeby wszystkich zaangażowanych stron.
Otwarte pozostaje pytanie, czy umieszczanie ukraińskich dzieci w polskim systemie edukacji jest dla nich najkorzystniejsze? Teoretycznie w odnalezieniu się w nim mają pomagać klasy przygotowawcze, jednak w roku szkolnym 2021/22 objęły one tylko 10 procent ukraińskich dzieci trafiających do polskich szkół. Czy alternatywą jest wsparcie organizacyjne dla ukraińskiej szkoły on-line? Ta według ekspertów bardzo dobrze zdaje bowiem wojenny egzamin. Rozpoczęty niedawno nowy rok szkolny przyniesie zapewne odpowiedzi na te i wiele innych pytań.
Z każdym rokiem coraz większa liczba nauczycieli i nauczycielek decyduje się na zmianę zawodu lub odejście ze szkół publicznych. Braki w kadrze nauczycielskiej są coraz bardziej odczuwalne.
Pod koniec 2021 roku pojawiły się kolejne plany zmian w systemie oświaty. Zakładały one ograniczenie kompetencji samorządu terytorialnego w prowadzeniu placówek oświatowych. Większy wpływ na wybór i odwoływanie dyrektorów i dyrektorek szkół miały mieć kuratoria. Kontroli podlegać miała też współpraca szkół z organizacjami pozarządowymi.
Plany reform wywołały kolejne napięcia na linii rządzący – nauczyciele. Jako wyraz sprzeciwu powstała inicjatywa Wolna Szkoła, która skupiła wiele organizacji społecznych. Kontrowersyjna ustawa została zawetowana przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, jednak jest prawdopodobne, że temat zmian powróci.