Początkowo zabudowa mieszkaniowa w Poznaniu była drewniana z niektórymi tylko elementami murowanymi. Domy wznoszono najczęściej dwukondygnacyjne. Od XIV wieku zaczęto rozbudowywać murowane fragmenty domów poprzez nadbudowywanie pięter i poszerzanie budynków na całą szerokość działki oraz w jej głąb. Na wzrost popularności zabudowy murowanej wpłynął znaczny skok cen drewna w XV wieku oraz wprowadzenie przez miasto zakazu wznoszenia budynków nieogniotrwałych.
Mieszczanie poznańscy dzielili się na różne warstwy społeczne, co znajdowało swoje odbicie w sposobie ich mieszkania. Patrycjusze na szeroką skalę trudnili się handlem. Dzięki znacznym zyskom kupowali najdroższe działki w mieście i budowali na nich reprezentacyjne kamienice z bogatym wyposażeniem. Zmiana sposobu mieszkania pociągnęła za sobą zmianę w sposobie myślenia: dom murowany przestał być rzeczą zarezerwowaną tylko dla władcy czy Kościoła, a stał się wskaźnikiem indywidualnej zamożności i demonstracją świadomości jego mieszkańców.
Spis treści
Pałace miejskie
W epoce renesansu w Poznaniu zaczęto chętniej wznosić oraz przebudowywać budowle świeckie. Oprócz najbardziej reprezentacyjnego budynku, czyli Ratusza, były to przede wszystkim domy mieszczańskie. Wówczas pojawiła się też nowa forma budowli mieszkalnej – pałac miejski, znacznie większy i bardziej reprezentacyjny niż mieszczańskie kamienice, budowany jako rezydencja możnych rodów. W Poznaniu przykładem tego typu zabudowy jest renesansowy pałac możnowładczego rodu Górków.
Dekoracje
Przez wieki architekci wykorzystywali różnego typu kształty, by ożywić sylwetki budynków na tle nieba, m.in. rzeźby, obeliski, kule, urny. Dodawanie elementów na dachu miało też związek z pragnieniem uczynienia budynku bardziej przystępnym dla odbiorcy. Oprócz funkcji ozdobnej nierzadko znaczenie miała symbolika tych elementów, np. ananas oznaczał gościnność, a szyszka była symbolem regeneracji. Świetnym poznańskim przykładem tego rodzaju założenia jest fasada XVIII-wiecznego pałacu Działyńskich. Na jej zwieńczeniu wznosi się ścięty obelisk, na którym siedzi pelikan – symbol ofiarności i poświęcenia.
Zabudowa murowana była powszechna przede wszystkim na działkach przyrynkowych, należących do najznamienitszych mieszkańców. W wielu domach jedyną murowaną kondygnacją pozostała piwnica, nad którą wznoszono kondygnacje z drewna lub w technice tzw. muru pruskiego. Proces wymiany zabudowy drewnianej na murowaną trwał przez wiele stuleci.