Centrum władzy i życia miejskiego

W początkach XIX wieku zabudowa ulicy Wilhelmowskiej (obecnie Aleje Marcinkowskiego) składała się wyłącznie z domów piętrowych. W następstwie decyzji władz o budowie w Poznaniu twierdzy istniała zatem groźba, że planowane budownictwo wojskowe całkowicie zdominuje przestrzeń centralnej części miasta. Ostatecznie o obliczu układu urbanistycznego ulicy zadecydowały jednak powstające w kolejnych dekadach reprezentacyjne kamienice i gmachy użyteczności publicznej.

Zdjęcie główne  - Centrum władzy i życia miejskiego
Zamknij rozwijaną treść

Plac Wilhelmowski

Przykład podporządkowania Poznania funkcjom wojskowym stanowił plac Wilhelmowski, któremu władze wyznaczyły m.in. rolę placu ćwiczeń wojskowych. Żołnierze potrzebowali do tego celu wolnej przestrzeni, więc dotychczasową zieleń usunięto, a plac ogrodzono wysokimi, drewnianymi barierami.

Z czasem plac stał się jednak centrum życia gospodarczego, kulturalnego i towarzyskiego miasta. Uporządkowano jego przestrzeń i zdemontowano ogrodzenia. Stopniowo powróciła tu też zieleń, która z czasem osiągnęła formę małego parku w stylu angielskim.

ulica Nowa

W 1839 roku udało się rozwiązać istotny problem komunikacyjny, jakim był brak szybkiego i wygodnego połączenie starej i nowej części miasta – Rynku z placem Wilhelmowskim. Po wieloletnich staraniach ze strony magistratu wyburzono część staromiejskiej zabudowy i wytyczono w jej miejscu ulicę, którą nazwano Nową (obecna ulica Paderewskiego). W ten sposób powstała oś widokowa łącząca dwa najważniejsze place w mieście.

Bazar

Jedyny w swoim rodzaju symbol polskości pruskiego Poznania stanowił reprezentacyjny gmach Bazaru. Ta działająca od 1842 roku instytucja była w latach zaborów centralnym ośrodkiem polskiego życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego. To tu powstało wiele nowoczesnych inicjatyw realizujących program pracy organicznej. Prym wiodły w tej działalności mieszczaństwo i inteligencja, wspierane finansowo przez miejscowych ziemian oraz duchowieństwo.

Bazar był budowlą na owe czasy monumentalną. Dominował nad okoliczną, niewysoką zabudową. Architekturą w sposób symboliczny informował o swej randze i znaczeniu. Zasadniczą część Bazaru stanowił hotel z dużą salą bankietową. Tu odbywały się spotkania, zebrania i bale. Parter budynku zajmowały lokale handlowe prowadzone prawie wyłącznie przez dobranych pod względem fachowości i rzetelności polskich kupców i rzemieślników.

Biblioteka Raczyńskich

Gdy władze pruskie koncentrowały się na wznoszeniu w Poznaniu twierdzy i koszar, narodziła się inicjatywa o kluczowym znaczeniu dla krzewienia polskości poprzez naukę, kulturę i sztukę. Bracia Edward i Atanazy Raczyńscy podjęli ideę stworzenia poznańskich „Nowych Aten”. Zakładała ona uczynienie ze stolicy Wielkopolski prężnego ośrodka polskiego życia społeczno-kulturalnego. Mimo trudności czynionych przez niechętną przedsięwzięciu administrację pruską w 1829 roku udało się ukończyć budowę biblioteki.

Charakterystyczna kolumnada biblioteki nawiązywała do wschodniej fasady paryskiego Luwru, wzoru instytucji publicznej gromadzącej pamiątki przeszłości. Powtarzalny rytm kolumn miał za zadanie wnieść do otaczającej przestrzeni elementy harmonii i złagodzić efekt kontrastu wynikający z różnic w skali zabudowy.